روغن آفتابگردان
بیش از نود درصد روغن‌ها و چربی‌های تجاری مصرفی، روغن‌های گیاهی هستند. روغن‌های گیاهی رایج تجاری بر اساس طول زنجیره کربن به روغن‌های لوریک، پالمیتیک و اولئیک تقسیم می‌شوند. روغن‌های اولئیک از قبیل سویا، پنبه دانه، کانولا، ذرت، بادام زمینی و آفتابگردان عمدتاً حاوی اسیدهای چرب 18 کربنی (اسیدهای استئاریک، اولئیک، لینولئیک و لینولنیک) هستند. روغن آفتابگردان به دلیل رنگ روشن، سطح بالای اسیدهای چرب غیراشباع، طعم ملایم و نقاط دود بالا، عموماً به عنوان روغن مرغوب شناخته می‌شود. عمده استفاده ابتدایی از آن در سالاد، روغن پخت و پز و مارگارین است. ترکیب اسیدهای چرب روغن آفتابگردان بر اساس تنوع گیاهی و ژنتیک تعیین می‌شود. در یک نوع معین، ترکیب اسیدهای چرب به دلیل جغرافیا و عوامل محیطی کمی تغییر می‌کند. برخی گونه‌های آفتابگردان حاوی هشتاد درصد اسید اولئیک هستند. روغن آفتابگردان با اولئیک بالا نسبت به روغن معمولی پایداری اکسیداسیون بالاتری دارد.
ترکیبات تشکیل دهنده کنجاله آفتابگردان
اسیدهای آمینه ضروری اصلی آفتابگردان عبارتند از لیزین، متیونین، سیستئین و تریپتوفان. کنجاله آفتابگردان علاوه بر پروتئین با ارزش بیولوژیکی بالا، حاوی ترکیبات ارزشمند دیگری مانند فیبرها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و پلی فنل‌هایی مانند اسید کلروژنیک است.
روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان یکی از روغن‌های بسیار محبوب در جهان است؛ در برخی کشورها آن را به سایر روغن‌های گیاهی مانند روغن سویا، پنبه دانه و روغن کلزا ترجیح می‌دهند. آفتابگردان، روغنی غنی از اسید لینولئیک و ویتامین E تولید می‌کند که مورد استقبال مصرف کنندگان در سراسر جهان است. بنابراین، معمولاً یکی از روغن‌هایی بوده است که بیشتر برای خرده‌فروشی و مصارف خانگی محبوب بوده است. در صنعت از آفتابگردان معمولی برای سرخ کردن استفاده می‌شود که عملکردی مشابه سایر دانه‌های روغنی مانند سویا و کلزا ارائه می‌دهد.
کارکرد روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان را می‌توان به عنوان یک ماده اولیه در محصولات پخت و نان مانند تورتیلا، پنکیک، براونی، کلوچه، چوب شور، پاستا، غلات و غیره استفاده کرد و خواص غذایی و حسی آنها را تغییر داد.
کاربردهای روغن آفتابگردان در صنایع غذایی
در محصولات غذایی مانند سس، بستنی، سوپ، محصولات پخت و نان و قنادی کاربردهای زیادی دارد. روغن آفتابگردان یک چربی کاملاً همه کاره است که به صورت گرم و سرد استفاده می‌شود. طعم خنثی روغن آفتابگردان در تولید سس سالاد و مارگارین کارایی دارد و همچنین بافت سس مایونز را سبک و خامه‌ای می‌کند. روغن آفتابگردان را می‌توان در دمای بالا استفاده کرد؛ از این رو برای سرخ کردن تنقلات شور مانند سیب زمینی سرخ کرده و ذرت بو داده استفاده می‌شود. همچنین به دلیل داشتن نقطه دود بالا و طعم ملایم در صنایع پخت و نان و شیرینی پزی طرفداران زیادی دارد. علاوه بر این، روغن آفتابگردان محصولات پخته شده را به اندازه کافی مرطوب می‌کند. روغن آفتابگردان همچنین ماده‌ای اولیه در فرایند تولید کره آفتابگردان است، خمیر غذایی که اغلب به عنوان جایگزینی برای کره بادام زمینی استفاده می‌شود.
کاربردهای روغن آفتابگردان در صنایع آرایشی بهداشتی و دارویی
دومین کاربرد رایج روغن آفتابگردان در تولید لوازم آرایشی است. اثر نرم کنندگی، مرطوب کنندگی و ضد التهابی دارد و پوست را از آسیب اشعه ماوراء بنفش محافظت می‌کند. خواص مراقبت از پوست روغن آفتابگردان عمدتاً به دلیل وجود اسیدهای چرب غیراشباع و ویتامین E است. یکی دیگر از کاربردهای رایج روغن آفتابگردان، چرب کردن است. این چربی به مو توان بازسازی، رطوبت و لطافت می‌دهد و یک سد محافظ بر روی مو تشکیل می‌دهد. به این ترتیب رطوبت داخل مو را حفظ و از موها در برابر تأثیرات منفی خارجی محافظت می‌کند. در صنعت داروسازی نیز کاربرد دارد. روغن آفتابگردان یک حامل در مکمل‌های غذایی، به عنوان مثال در محصولات مکمل ویتامین D3 است.
سایر کاربردهای روغن آفتابگردان
- تولید سوخت‌های زیستی
- قارچ کش در کشت گوجه فرنگی
محصولات جانبی فرآیند استخراج روغن آفتابگردان
محصولات جانبی فرایند استخراج روغن آفتابگردان، به دلیل تنوع ترکیبات شیمیایی، از جمله محتوای بالای پروتئین‌ها و ترکیبات فنلی، کاربردهای متعددی در محصولات غذایی دارند. ایزوله‌های پروتئینی به‌دست‌آمده از فرآورده‌های جانبی دانه‌های آفتابگردان دارای خواص کارکردی هستند و ارزش غذایی محصولات غذایی را بهبود می‌بخشند. این ایزوله‌های پروتئینی را می‌توان به عنوان ماتریس‌هایی برای تولید فیلم‌های خوراکی و زیست تخریب پذیر برای مواد غذایی استفاده کرد. اسید کلروژنیک (منبعی از ترکیبات فنلی با خواص زیست فعال)، محصول جانبی دیگری از دانه آفتابگردان است؛ که در بسته‌بندی مواد غذایی زیست فعال به کار می‌رود. استفاده از فرآورده جانبی تخمه آفتابگردان و مشتقات آن، راه حلی امیدوارکننده برای رواج غذاهای سالم‌تر و ارزان‌تر و همچنین جایگزینی برای کاهش ضایعات زیست محیطی تولید صنعتی روغن آفتابگردان است.
خواص مغذی روغن آفتابگردان
روغن آفتابگردان پروتئین و کربوهیدرات ندارد و منبع انرژی فوق العاده متراکمی است؛ فقط یک اونس روغن آفتابگردان حاوی چند صد کالری است. با این حال، مزیت بزرگ روغن آفتابگردان، نوع چربی موجود در آن است. مهم‌تر از همه، روغن آفتابگردان منبع با کیفیتی از چربی‌های غیراشباع چندگانه است که سالم‌ترین نوع چربی برای مصرف انسان هستند. تخمه آفتابگردان همچنین حاوی مقدار زیادی اسید اولئیک و لینولئیک است که برای بسیاری از عملکردهای ضروری بدن بسیار مهم هستند. این روغن‌های ضروری به تقویت عملکرد مغز، حافظه، سلامت پوست، مو و ناخن‌ها و حتی تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند. از نظر سازگاری با سلامت قلب و سطح کلسترول متعادل، روغن آفتابگردان در مقایسه با سایر روغن‌های گیاهی جایگاه خاصی دارد. به همین دلیل است از اسیدهای اولئیک و لینولئیک به عنوان چربی‌های سالم یاد می‌شود. علاوه بر چربی‌های با کیفیت، روغن آفتابگردان حاوی غلظت بالایی از ویتامین‌های K و E است که صدها عملکرد مهم در بدن انجام می‌دهد. ویتامین E یک آنتی اکسیدان قوی است، و ویتامین K به استحکام کلی استخوان‌ها کمک می‌کند.
بازار جهانی روغن آفتابگردان
ایالات متحده آمریکا، اوکراین و آرژانتین تولیدکنندگان اصلی گل آفتابگردان در جهان هستند. تولید آفتابگردان در طول 25 سال گذشته عمدتاً به دلیل محتوای تغذیه‌ای بالای اسید لینولئیک (اسید چرب ضروری)، افزایش یافته است. اندازه بازار روغن آفتابگردان در سال 2024 در حدود 35.98 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود و انتظار می‌رود تا سال 2029 به 48.26 میلیارد دلار برسد. شرکت‌هایی که در ادامه به نام آنها اشاره شده است از بزرگ‌ترین و شناخته شده‌ترین تولید کنندگان روغن آفتابگردان در دنیا هستند:
- Cargill
- Archer Daniels Midland Company
- Conagra Brands, Inc
- Bunge Ltd
- Hanoon Oil Factory
- Colorado Mills
- PPB Group Barhad
- Parakh Group
- Abu Bhabi Vegetable Oil
- Rein Oil CC
- Aston
- EFKO
- Oliyar Production
- Delizio
- Avril Group
- Optimusagro Trade
- RISOIL SA
- Marico & Rein Oil CC
- Macjerry Sunflower oil
- KAISSA Oil
- Adani Wilmar
- Kernel
- Delta Wilmar CIS
- UkrOliya LLC
- Oleen Co.,LTD
